 |
| Η διαδρομή για την Αρίτσα, μέσα από την χαράδρα μετά τον Αγιάννη και στην κορυφή του Γεράνιου είναι το εκκλησάκι του Αι Λιά. |
Του Αρη Κ.Βλαχου
Το εξωκλήσι του Αι Λιά είναι στην κορυφή του Γεράνιου πάνω από το Στασιό. Το υψόμετρο εκεί –σύμφωνα με πληροφορία που πήρα από την Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού- είναι 1217μ. Μετά τον Αγιάννη ακολουθώντας τον χωμάτινο δρόμο, τον οποίο μόνο τρακτέρ και αυτοκίνητα με τετρακίνηση μπορούν να ανέβουν , μπαίνεις στην χαράδρα με την διαδρομή για τον Αι Λιά.
Στον Αγιάννη πρέπει να κάνης προμήθεια νερού ,αφού στην ανηφόρα θα χρειαστείς πολλές στάσεις για ξεκούραση και ξεδίψασμα… Θα περάσεις τον κάτω και τον πάνω χαλιά [είναι τοποθεσίες κατηφορικές με πολλές μικρές σπασμένες πέτρες], θα περάσεις το κάτω και πάνω αλώνι ,και θα φτάσεις στο νεράκι του Τζουβελέκα.
Στον πάνω χαλιά θυμάμαι σαν ήμουν μαθητής του δημοτικού ,είχα πάει με τον πατέρα μου να κόψουμε ξύλα για το σπίτι. Είχαμε πάρει εκτός από το δικό μας άλογο – τον Καρά- και ένα ακόμα άλογο , κάποιου συγγενούς μας. Ο πατέρας μου έκοψε πολύ χοντρά ξύλα πάνω από την τοποθεσία αυτή, και αφού τα έδενε μεγάλα δέματα τα έσπρωχνε στον χαλιά και οι σπασμένες ελεύθερες πέτρες, καθώς και το τμήμα του βουνού σε αυτό το σημείο χωρίς βλάστηση, διευκόλυναν την κατακρήμνιση των δεμάτων μέχρι κάτω που περίμενα εγώ με τα άλογα για να τα φορτώσουμε.
Τα τελευταία χρόνια κατά την διάνοιξη του δρόμου, σε κάποιο σημείο στον πάνω χαλιά, η μπουλντόζα διαπλατύνοντας μια στροφή , βρήκε στο πέρασμα της μια μικρή ροή νερό, το οποίο αξιοποιήθηκε από τους κτηνοτρόφους του βουνού και δίνει μια αρκετή ποσότητα νερού για το πότισμα των ζώων . Ανεβαίνοντας το βουνό αρχίζει να σε αποζημιώνει η θαυμάσια θέα τμήματος του κάμπου και της κάτω πόλης της Κυπαρισσίας με το λιμάνι.
Φτάνεις στο νεράκι του Τζουβελέκα –έτσι έμεινε να λέμε την τοποθεσία αυτή-και σε αυτό το σημείο σταματά ο δρόμος για τα αυτοκίνητα και τρακτέρ. Αυτό το μέρος ήταν ο ενδιάμεσος σταθμός ξεκούρασης για τους ανθρώπους και τα ζώα, επειδή από εκεί η Αρίτσα είναι πλέον κοντά. Εκείνα τα παλιά χρόνια έδεναν και αφήναν εκεί τα άλογα και τα γαϊδουράκια, και συνέχιζαν με τα πόδια για τον Άι Λιά. Σήμερα εκεί αφήνουν τα τρακτέρ και τα 4Χ4……….
Ήταν ένα μεγάλο χωράφι το οποίο καλλιεργούσε ο ιδιοκτήτης του μέχρι την δεκαετία του 1950 και στο κέντρο του ήταν ένα μεγάλο αιωνόβιο πουρνάρι με πυκνή φυλλωσιά και καλό ίσκιο. Ο ιδιοκτήτης του κτήματος, ήταν ο Γεώργιος Γκούτης [Τζουβελέκας] ο οποίος δεν είναι πλέον στη ζωή ,είναι όμως σε μια φωτογραφία του έτους 1956 την οποία μου παραχώρησε ο Γρηγόρης Κάππος του Σωτηρίου , στην οποία κάτοικοι του χωριού με επικεφαλής τον +Παπά Πανάγο προσφέρουν προσωπική εργασία για την διαμόρφωση του προαύλιου χώρου στο εκκλησάκι.
Λίγο πάνω προς την πλαγιά ήταν μια μικρή σκαμμένη πηγή με πέτρινη προστασία γύρο-γύρο , και βάθος 60-80 cm,η οποία πολλές φορές είχε λίγο νερό τον μήνα Ιούλιο, που ανεβαίναμε για τον Αι Λιά και για αυτό το λίγο νερό ονομάστηκε η τοποθεσία νεράκι του Τζουβελέκα, επειδή το βουνό δεν έχει άλλη πηγή σε αυτό το υψόμετρο. Σήμερα το νεράκι του Τζουβελέκα έχει άλλον ιδιοκτήτη ο οποίος έχει κάνει εκχέρσωση και διαμόρφωση του χώρου, έχει κάνει και αξιοποίηση της πηγής, με ωραία πέτρινη κατασκευή.
Ανεβαίνοντας ένα μικρό πολύ ανηφορικό κομμάτι του βουνού, φτάνεις στην Αρίτσα, τον αυχένα δηλαδή που πρέπει να στρίψεις δεξιά. Όλη η διαδρομή από τον Αγιάννη και πάνω είναι μέσα σε πυκνό δάσος από πουρνάρια, σφεντάμια, γλατζινιές, κουτσουπιές και πολύ πράσινο. Πολλοί προσκυνητές μαζεύουν ρίγανη επειδή στο βουνό είναι άφθονη και φτάνει για όλους. Από την Αρίτσα στρίβει δεξιά ο δρόμος σε ίσιωμα.
Αν συνεχίσεις θα βρεθείς σε ένα όμορφο οροπέδιο με δυο παλιά πέτρινα πηγάδια, τα λένε -Γραμματικέiκα πηγάδια- από τους πάλε ποτέ ιδιοκτήτες τους, τα οποία έχουν νερό, κρύο, και καθαρό, όλο τον χρόνο και είναι πολύ κοντά στην Αρίτσα. Θυμάμαι- ήμουν μαθητής δημοτικού- σε εκείνα τα πηγάδια πήγαμε να ποτίσουμε με κουβά τα άλογα, όταν ο πατέρας μου με πήρε μαζί του με μια ομάδα χωριανών μερικές μέρες πριν την εορτή του Αι Λιά. Θυμάμαι ανεβαίναμε σιγά σιγά τον παλιό δρόμο , κόβαμε θάμνους και καθαρίζαμε από πεσμένες πέτρες τα δύσκολα σημεία. Το μεσημέρι φτάνοντας στην Αρίτσα, πήγαμε όλοι εκεί για ξεκούραση και φαγητό. Εκεί σε ένα μεγάλο πουρνάρι μας είπε ο Σωτήρης Καννελάκης,ότι ήταν το μνήμα του Χρόνη.[Κάτοικος της Μάλης που δολοφονήθηκε και ετάφη σε αυτό το σημείο κρυφά.]
Παλιά άγνωστη προπολεμική ιστορία με προστριβές και διενέξεις κτηνοτρόφων . Και αν από εκεί συνεχίσεις θα πας στις λίμνες, στον Άι Προκόπη και μετά στην Μάλη. Στρίβοντας στην Αρίτσα δεξιά, τα πόδια ξεκουράζονται λίγο, από την εύκολη διαδρομή στα παλιά αμπέλια, με κάποια ισώματα του δρόμου.
Μετά από πεζοπορία 20΄ λεπτών περίπου φτάνεις στο λεμούλι-είναι ένας αυχένας- που δεξιά του είναι η κορυφή του Αι Λιά, και αριστερά η κορυφή της Αετοράχης. Μπροστά και κάτω βλέπεις την ρεματιά που κατεβαίνει από τον κάμπο της Μάλης και τα καλιφώνια, καθώς επίσης το Περδικονέρι [Ποδογορά] και στο βάθος την Πλάτη[Καναλουπού],και ακόμα μακριά τα Φιλιατρά. Συνεχίζεις δεξιά με την εύκολη χωρίς ανηφόρα διαδρομή και φτάνεις στον Αι Λιά.
Όταν φτάσεις μπροστά από το εκκλησάκι και κοιτάζοντας κάτω, ξαφνιάζεσαι και προς στιγμή, ζαλίζεσαι από την θέα. Νομίζεις ότι θα γκρεμιστείς….. μπροστά ,ψάχνεις κάπου να πιαστείς, …νομίζεις ότι είσαι σε αεροπλάνο, η ματιά σου χύνεται στον κάμπο και στην θάλασσα του Ιονίου Πελάγους. Προσπαθείς να ξεχωρίσεις τα χωριά του κάμπου που είναι μπροστά, αλλά το μάτι σου φεύγει,… ψάχνει τον ορίζοντα από την Πύλο μέχρι την Κυλλήνη.
Αν έχει καλή ορατότητα θα δεις τα Στροφάδια και τις ακτές της Ζακύνθου και δεξιότερα της Ηλείας. Βλέπεις την Πύλο ,την Σφακτηρία, τις παρυφές των Γαργαλιάνων, την νήσο Πρώτη, τα Φιλιατρά, την Πλάτη ,το Περδικονέρι, την Φαρακλάδα, την Σπηλιά, τους Αρμενιούς, τον Αγρίλη ,το Χαλαζόνι ,την Τερψιθέα, την κάτω πόλη της Κυπαρισσίας με το λιμάνι, το Καλόνερο,τις Ράχες και στη συνέχεια τα χωριά της Ζαχάρως και της Ηλείας, σαν να είσαι σε αεροπλάνο η να σε έριξαν εκεί με αλεξίπτωτο.
Γυρνάς την ματιά σου σαν περισκόπιο υποβρυχίου και χαζεύεις… τις γύρο κορυφές με τις χαράδρες τους. Αν φτάσεις την παραμονή το απόγευμα θα δεις ένα μοναδικό ηλιοβασίλεμα στο Ιόνιο Πέλαγος που όμοιο του είδα μόνο στην Σαντορίνη, αλλά κατά την διανυκτέρευση στον προαύλιο χώρο, πρέπει να έχεις μαζί σου ζακέτα και κουβέρτα. Αν βρεθείς στον Αι Λιά το ξημέρωμα θα δεις την ανατολή του Ηλίου. Ένα σπάνιο και μοναδικό φαινόμενο.
Θα δεις τον κόκκινο πυρακτωμένο δίσκο του Ήλιου, να δυναμώνει σε φως και να δακρύζουν τα μάτια σου. Μπροστά από το εκκλησάκι είναι μια τσιμεντένια κολώνα με το μεταλλικό σήμα της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού, επειδή η κορυφή είναι τριγωνομετρικό σημείο που χρησίμευε με άλλα γειτονικά σημεία για την νέα χαρτογράφηση της Ελλάδος πριν χρησιμοποιηθούν για τέτοιους σκοπούς οι δορυφόροι. Το εκκλησάκι από πληροφορίες άρχισε να κατασκευάζεται το έτος 1953, με την συνδρομή των κατοίκων του Στασιού και κατοίκων από άλλα χωριά του κάμπου. Έχει διαστάσεις 6χ8 με τσιμεντένια σκεπή.
Στην αρχή με ιερέα τον +Παπά Πανάγο γινόταν υπαίθρια λειτουργία με πρόχειρη κατασκευή της Αγίας Τράπεζας, αλλά στην συνέχεια άρχισαν να κτίζουν τμηματικά την εκκλησία. Μου είχε αναφέρει ο πατέρας μου δυο γεγονότα τα οποία θα περιγράψω. Το έτος 1953 κατά την διαμόρφωση του χώρου από ομάδα κατοίκων του χωριού, πριν χτιστή η εκκλησία, ο Αναστάσης Καννελάκης [δεν βρίσκεται πια στην ζωή] είπε με δυνατή φωνή, << Μπάρμπα Λιά…. Δείξε μας ένα σημάδι ότι εδώ ήταν εκκλησιά σου..>> Και μετά από λίγο βρέθηκε ένα μεγάλο σιδερένιο καρφί το οποίο εξέλαβαν σαν σημάδι και πήραν κουράγιο να συνεχίσουν, αφού την τοποθεσία την έλεγαν Αι Λιά, έπρεπε να φτιάξουν και εκκλησάκι.
Το δεύτερο γεγονός που μου είπε ο πατέρας μου ήταν η αφήγηση που τους έκανε κάποιος ηλικιωμένος γέροντας του χωριού, [ο Σωτήρης Βλάχος]ο οποίος είχε ακούσει από τον παππού του ότι την ημέρα που έγινε η ναυμαχία του Ναβαρίνου το έτος 1827,την 20η Οκτωβρίου, στην κορυφή του Αι Λιά ήταν μαζεμένοι όλοι οι τσοπάνηδες των γύρο βουνών, με τις οικογένειες τους και άλλοι κάτοικοι από τα καμποχώρια,φοβούμενοι βιαιοπραγίες των Τούρκων. Τότε είδαν ξαφνικά την έναρξη της ναυμαχίας, αφού εκείνη την ημέρα είχε καλή ορατότητα. Έβλεπαν έως αργά την νύχτα φωτιές και λάμψεις και άκουγαν υπόκωφους κρότους, από την καταστροφή του Τουρκικού στόλου του Ιμπραήμ.
Ακριβώς κάτω από την κορυφή μετά από έναν γκρεμό στην ρίζα ενός πανύψηλου βράχου είναι η Μαύρη Σπηλιά, την οποία έχω επισπευτεί αρκετές φορές σε πεζοπορίες και αναρριχήσεις στο Γεράνιο, σίγουρα χρησιμοποιήθηκε για διαφόρους σκοπούς ,και από κτηνοτρόφους για πρόχειρη διαμονή. Είναι μια πολύ μεγάλη σπηλιά με καπνισμένους μαύρους βράχους, από τις φωτιές των τσοπάνηδων που κατέφευγαν εκεί για προστασία.
Όλοι οι προσκυνητές που ανεβαίναμε από την παραμονή το βράδυ στον Αι Λιά, διανυκτερεύαμε . Τα παιδιά με τις γυναίκες μέσα στο εκκλησάκι και οι υπόλοιποι με κουβέρτες έξω . Πολλοί όμως προσκυνητές ανέβαιναν και ανεβαίνουν το πρωί, ξεκινώντας χαράματα από το χωριό. Τα τελευταία χρόνια πολλά νέα παιδιά ανεβαίνουν με τις παρέες τους από την παραμονή, με αντίσκηνα που παρέχουν στεγάνωση και προστασία βροχής και κρύου.
Το Στασιό δεν φαίνετε από τον Αι Λιά, επειδή βρίσκετε στην ρίζα του Γεράνιου και για να το δεις πρέπει να πας στην άκρη ενός μεγάλου βράχου με ορατότητα προς το χωριό. Συνήθως τα βράδια που ανεβαίναμε στο εξωκκλήσι είχε καλό καιρό χωρίς κρύο, αφού εορτάζει την 20η Ιουλίου και είναι καλοκαίρι.
Κάποιες φορές όμως θυμάμαι συνθήκες κρύου…… χειμώνα και ήταν συνηθισμένη η ερώτηση όταν κατεβαίναμε από το βουνό… …<<Πως τα περάσατε, κόψατε πολλά καρφοπέταλα; >> υπονοώντας το άνοιγμα-κλείσιμο των σιαγώνων από το κρύο, όπως μια πρέσα που φτιάχνει καρφιά και πέταλα για τα άλογα…. . Αυτές είναι οι αναμνήσεις και οι πληροφορίες για το εξωκκλήσι του Άι Λιά, και τις έγραψα για να θυμηθούν οι παλιοί, και να μείνουν αυτές οι πληροφορίες στους νέους.
Όσοι δεν έχουν πάει στον Άι Λιά ή δεν μπορούν να πάνε, ας φτιάξουν στο μυαλό τους και στην φαντασία τους την διαδρομή και το εξωκκλήσι. Όσοι μπορούν ,να προγραμματίσουν να πάνε, να προσκυνήσουν την εικόνα του Προφήτη Ηλία, για εκδρομή ,για πεζοπορία .
Πηγή : kyparissia news
